Στις 19 Σεπτεμβρίου του 1970, ο φοιτητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Τζένοβα Κώστας Γεωργάκης , 22 ετών από την Κέρκυρα, αυτοκτονούσε στην Πλατεία Ματεότι της Ιταλικής πόλης βάζοντας φωτιά στα ποτισμένα με βενζίνη ρούχα του, σε μιαν απελπισμένη ένδειξη διαμαρτυρίας για το στρατιωτικό καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών στην Ελλάδα. Σε γράμμα που άφησε στον πατέρα του, ανέφερε : «Ο γιος σου δεν είναι ήρωας, είναι ένας άνθρωπος σαν τους άλλους, ίσως μάλιστα να φοβάμαι και λίγο περισσότερο… Φίλα τη γη μας για μένα».

Στις 4 Απριλίου 2012, ο συνταξιούχος φαρμακοποιός Δημήτρης Χριστούλας, έντονα πολιτικοποιημένο άτομο, με ενεργή συμμετοχή σε όλες τις λαϊκές διεκδικήσεις των τελευταίων ετών. αυτοκτονούσε στην Πλατεία Συντάγματος με μια σφαίρα από το πιστόλι που κρατούσε, διαμαρτυρόμενος για την ελληνική κρίση χρέους και επιδιώκοντας να αφυπνίσει την Κοινή Γνώμη. Στο σημείωμα που άφησε έγραφε : «Η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου εκμηδένισε κάθε ίχνος επιβίωσής μου. Δεν μπορώ να βρω άλλο τρόπο αντίδρασης εκτός από ένα αξιοπρεπές τέλος, πριν αρχίσω να ψάχνω στα σκουπίδια για να επιβιώσω και γίνω βάρος στο παιδί μου».

42 χρόνια χωρίζουν τις δυο τραγικές όσο και σημαδιακές αυτοκτονίες και παρά το χρόνο που πέρασε και τις δεκάδες αυτοκτονιών που μεσολάβησαν, αυτές οι δυο είναι οι πιο εντυπωσιακές, οι πιο «δυναμικές» πράξεις πολιτικής και κοινωνικής ανδρείας που είχαν μοναδικό στόχο την απελπιστική , καθεστωτική καταπίεση που – με διαφορετική μορφή- ποδοπατούσε συνειδήσεις, εκμηδένιζε προσωπικότητες, εξαφάνιζε όνειρα και επιδιώξεις, έσπρωχνε την Ελλάδα προς την υποδούλωση και αφάνιζε τον Ελληνικό λαό. Κι όσο κι αν υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν «δειλούς» τους αυτόχειρες, όσο κι αν η βιοηθική τους θεωρεί εγκληματίες, όσο κι αν η εκκλησία τους περιλαμβάνει στους «αμαρτωλούς» που «εγωιστικά τερματίζουν ένα δώρο του Θεού, τη ζωή», οι δυο αυτοί άνθρωποι – όπως κι άλλοι, χιλιάδες άλλοι σ΄ όλο τον κόσμο που χάρισαν τη ζωή τους ως όπλο άμυνας στους άλλους ανθρώπους- έγιναν ήρωες στη συνείδηση του λαού.

Η χούντα των Αθηνών αποσιώπησε την αυτοκτονία του Κώστα Γεωργάκη επί μήνες κι επέτρεψε τη μεταφορά της σορού του στη γενέτειρά του με καθυστέρηση τεσσάρων μηνών, φοβούμενη τη λαϊκή αντίδραση. Αλλά τότε ήταν 1970. Το 2012, 42 χρόνια αργότερα, η αυτοκτονία του Δημήτρη Χριστούλα δεν ήταν δυνατόν να αποσιωπηθεί ούτε 5 λεπτά και προκάλεσε τριγμούς στο καθεστώς καθώς ο θάνατός του προκάλεσε αυθόρμητη συρροή χιλιάδων ανθρώπων που πήγαν για να τοποθετήσουν άνθη και σημειώματα στον τόπο όπου πέθανε. Τη νύχτα της 4ης Απριλίου ακολούθησαν συμπλοκές με τις αστυνομικές δυνάμεις με αποχώρηση των ευζώνων από τον Άγνωστο Στρατιώτη , ενώ μια μέρα αργότερα συνεχίζονταν οι μικρο-εμπλοκές.

Η καθεστωτική καταπίεση του 1970 και η δυνατότητα της στρατιωτικής χούντας να αποσιωπήσει τα γεγονότα , έχει πλέον , το 2012, δώσει τη θέση της σε μια πλήρη – και κατά διαστήματα ανεξέλεγκτη- αίσθηση ελευθερίας στο λαό ο οποίος μπορεί μεν να «απολαύσει» - ίσως με …τρομολαγνικούς τρόπους μερικές φορές- την αλήθεια σε…ζωντανή μετάδοση αλλά στην ουσία βιώνει μια παρόμοια καθεστωτική καταπίεση.

Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος: το 95% των περιστατικών θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.

Πριν από μερικά χρόνια η λέξη αυτοκτονία ήταν μάλλον ένα ταμπού για την ελληνική κοινωνία, δυστυχώς όμως σήμερα έχει γίνει πια ένα κομμάτι της καθημερινότητας μας. Όλο και περισσότεροι συνάνθρωποι μας αποφασίζουν να προχωρήσουν στο απονενοημένο διάβημα κι όπως τονίζουν οι ειδικοί αυτό είναι απόρροια της οικονομικής κρίσης. Όσο βαθαίνει η κρίση αυξάνονται και οι αυτοκτονίες, ενώ τα στοιχεία που βλέπουν το φως τη δημοσιότητας συγκλονίζουν. Σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία, οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα αυξήθηκαν το 2011 κατά 45% σε σύγκριση με το 2010. Εκτιμάται ότι την περασμένη χρονιά οι Έλληνες που έβαλαν τέλος στη ζωή τους ξεπέρασαν τους 450, ενώ οι απόπειρες αυτοκτονίας ξεπέρασαν τις 600, με τη συντριπτική πλειονότητα να επικαλείται τα προβλήματα που προκάλεσε η κρίση. Οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονιών από τις αρχές του 2009 έως τον Δεκέμβριο του 2011 ανέρχονται σε 1.730. Η αυξητική τάση στις αυτοκτονίες καταγράφεται συνεχώς από το 2009. Όπως τονίζει στο “Crash” ο Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος και υπεύθυνος της γραμμής παρέμβασης για την αυτοκτονία της «Κλίμακας», το 95% των περιστατικών θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.

Η αυτοκτονία που συγκλόνισε την Ελλάδα

Αναμφισβήτητα η αυτοκτονία που συγκλόνισε την Ελλάδα ήταν αυτή του Δημήτρη Χριστούλα, που επέλεξε να βάλει τέρμα στη ζωή του στην πλατεία Συντάγματος. «Δεν βρίσκω άλλη λύση από ένα αξιοπρεπές τέλος πριν αρχίσω να ψάχνω τα σκουπίδια για την διατροφή μου», κατήγγειλε ο 77χρονος συνταξιούχος στο ιδιόχειρο σημείωμα που άφησε. Η αυτοκτονία του χαρακτηρίστηκε πολιτική ενέργεια, ενώ προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η επιστολή της κόρης του Έμμυς Χριστούλα, που δόθηκε στη δημοσιότητα. Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Το ιδιόχειρο σημείωμα του πατέρα μου, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για παρερμηνείες. Σε όλη του τη ζωή υπήρξε ένας αριστερός αγωνιστής, ένας ανιδιοτελής οραματιστής. Η συγκεκριμένη πράξη του τέλους, είναι μια συνειδητή πολιτική πράξη, απολύτως συνεπής με όσα πίστευε και έπραττε όσο ζούσε. Στην πατρίδα μας, στην Ελλάδα, σκοτώνουν τα… αυτονόητα» και καταλήγει: «Στο σημείο που έφυγες υπάρχει το σημείωμα, ενός νέου: “ Tο όνομα του νεκρού σήμερα είναι Δημοκρατία. Μα είμαστε 11 εκατομμύρια οι ζωντανοί και το όνομα μας είναι Αντίσταση”». Πολλοί παρομοίασαν την περίπτωση του Δημήτρη Χριστούλα με αυτή του φοιτητή Κώστα Γεωργάκη, που αυτοπυρπολήθηκε στην πλατεία της Γένοβας, αντιδρώντας στην Χούντα των Συνταγματαρχών.

Ποιος ήταν όμως ο 77χρονος φαρμακοποιός και πως η πορεία του αποδεικνύει ότι η τραγική αυτή απόφαση δεν ήταν διόλου τυχαία;

Ο Δημήτρης Χριστούλας γεννήθηκε το 1935 και ήταν φαρμακοποιός στο επάγγελμα. Τα τελευταία χρόνια είχε βγει στη σύνταξη και είχε πουλήσει το φαρμακείο του. Ήταν ένα έντονα πολιτικοποιημένο άτομο, με ενεργή συμμετοχή σε όλες τις λαϊκές διεκδικήσεις των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες ανθρώπων του περιβάλλοντος του ήταν ένας πράος, ευγενής και καλλιεργημένος άνθρωπος. Όπως τόνισαν στα Μέσα γείτονες του, που τον ζούσαν από κοντά, δεν φαινόταν να αντιμετωπίζει σοβαρό βιοποριστικό πρόβλημα, όμως, όπως όλοι οι Έλληνες, είχε νιώσει και αυτός τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Συνήθιζε να μιλάει γι’ αυτό θέμα, ενώ μάλιστα στο μπαλκόνι του είχε κολλήσει μια αφίσα με τη φράση “Δεν πληρώνω”». Οι μαρτυρίες επιβεβαιώνονται και από το σημείωμα του: «Η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου εκμηδένισε κυριολεκτικά τη δυνατότητα επιβίωσής μου που στηριζόταν σε μια αξιοπρεπή σύνταξη που επί 35 χρόνια εγώ μόνον (χωρίς ενίσχυση κράτους) πλήρωνα γι’ αυτήν. Επειδή έχω μια ηλικία που δεν μου δίνει την ατομική δυνατότητα δυναμικής αντίδρασης (χωρίς βέβαια να αποκλείω αν ένας Έλληνας έπαιρνε το καλάσνικωφ ο δεύτερος θα ήμουν εγώ) δεν βρίσκω άλλη λύση από ένα αξιοπρεπές τέλος πριν αρχίσω να ψάχνω τα σκουπίδια για την διατροφή μου. Πιστεύω πως οι νέοι χωρίς μέλλον, κάποια μέρα θα πάρουν τα όπλα και στην πλατεία Συντάγματος θα κρεμάσουν ανάποδα τους εθνικούς προδότες, όπως έκαναν το 1945 οι Ιταλοί στον Μουσολίνι (Πιάτσα Πορέτο του Μιλάνου).»

Δυστυχώς όμως ο κατάλογος με τους συνανθρώπους μας που αποφασίζουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους, λόγω της οικονομικής κρίσης είναι μακρύς και η κάθε μία από τις ιστορίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τραγική. Λίγο την πριν την αυτοκτονία του 77χρονου φαρμακοποιού, ένας γνωστός σκηνοθέτης έκανε σάλτο μορτάλε με το αυτοκίνητο του στο λιμάνι του Πειραιά. Μπορεί να μην άφησε κάποιο σημείωμα, στο οποίο να εξηγεί τους λόγους, οι πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα το τελευταίο διάστημα.

Στις αρχές Απριλίου τα δυσβάστακτα οικονομικά προβλήματα οδήγησαν στην αυτοκτονία κι έναν 38χρονο πατέρα από την Ιεράπετρα Κρήτης. Ήταν Αλβανός υπήκοος, τα παιδιά του βρίσκονταν με την μητέρα τους στην Αλβανία κι ο ίδιος ήταν άνεργος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το αδιέξοδο τον οδήγησε στην απόφαση να πέσει από το μπαλκόνι του σπιτιού του, βρίσκοντας τραγικό θάνατο. Το ίδιο διάστημα άλλο ένα δράμα διαδραματιζόταν στην Καστοριά. Ένας 43χρονος άντρας αυτοπυροβολήθηκε στο υπόγειο του σπιτιού του, αφήνοντας πίσω δύο κόρες. Το τραγικό είναι ότι η σύζυγός του είχε πεθάνει πριν από έξι χρόνια. Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για οικονομικό αδιέξοδο και για χρέη που το τελευταίο διάστημα τον προβλημάτιζαν πολύ.

Η έξαρση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα έγινε θέμα μέχρι και στο CNN, που φιλοξένησε συνέντευξη του επιχειρηματία που αυτοπυρπολήθηκε πέρυσι μπροστά από τράπεζα στη Θεσσαλονίκη. "Εκείνη τη στιγμή, είδα τη ζωή μου ως άχρηστη, πραγματικά δεν μ' ένοιαζε αν θα ζήσω ή θα πεθάνω", τόνισε ο ίδιος στην κάμερα του αμερικανικού δικτύου. "Η αξία της ζωής μου ήταν πολύ χαμηλότερη από την αίσθηση για αυτο-σεβασμό και υπερηφάνεια. Έχασα το δικαίωμα να είμαι ελεύθερος Έλληνας", κατέληξε.

Η ανεργία αυξάνει και τις αυτοκτονίες

Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία δεν έχει δώσει ακόμη τα στοιχεία του 2010, που έχουν να κάνουν με τις αυτοκτονίες. Σύμφωνα όμως με τις εκτιμήσεις της «Κλίμακας» η αύξηση αγγίζει το 20-25% και αυτό είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Όπως εξηγεί ο Κυριάκος Κατσαδώρος : «Με την ανεργία να αγγίζει το 3,5 % οι αυτοκτονίες έχουν μια αύξηση γύρω στο 4%. Όταν η ανεργία αυξάνεται παρατηρείται αύξηση και στις αυτοκτονίες». Ξεκαθαρίζει επίσης ότι δεν έχουν αλλάξουν μόνο τα νούμερα, αλλά και ο ποιοτικός προσδιορισμός των καλούντων: «Το 2009, εν αντιθέσει με το 2010, το 2011 και το 2012, οι επικοινωνίες μας είχαν να κάνουν με ψυχιατρικά προβλήματα, τα οποία ακουμπούσαν πάνω σε καταθλιπτικού τύπου διαδικασίες, οι οποίες σίγουρα είχαν να κάνουν και με προβλήματα της καθημερινότητας. Σήμερα τα προβλήματα της καθημερινότητας είναι αυτά που παίζουν το μεγαλύτερο ρόλο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν συνυπάρχει και η κατάθλιψη, αλλά το πρόβλημα εστιάζεται κυρίως στο οικονομικό. Για παράδειγμα τα ¾ των χθεσινών τηλεφωνημάτων που δεχτήκαμε ήταν κραυγές απόγνωσης ανθρώπων που αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα. Κι αυτή η απόγνωση είχε και καταθλιπτικά στοιχεία. Η απόγνωση, το άγχος, «βγαίνουν» σε κάποια άτομα που είναι ευάλωτα. Υπάρχει ένα γενετικό κομμάτι που κινητοποιεί κάποια άτομα στην αυτοκτονία. Ένας από τους κύριους προγνωστικούς παράγοντες, που για μας σημαίνει ότι χτυπάει το καμπανάκι, είναι το ιστορικό της αυτοκτονίας στην οικογένεια. Το βιολογικό κομμάτι παίζει ένα συγκεκριμένο ρόλο. Δηλαδή ένα άτομο που θα βομβαρδιστεί από στρεσογόνα γεγονότα, εάν δεν έχει μια καλή συναισθηματική κατάσταση, δεν θα μπορέσει να τα διαχειριστεί, οπότε αν υπάρχουν και κάποια άλλα γενετικά στοιχεία μπορεί να φτάσει μέχρι και την αυτοκτονία». Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε μια τέτοια απόφαση είναι η μοναξιά: «Η ωριμότητα του καθενός να μπορέσει να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί όλα αυτά που του συμβαίνουν έχει να κάνει και με την ψυχική του υγεία. Ένας τρόπος είναι να κάτσει με τη σύζυγο, με τα παιδιά ή με κάποιους δικούς του ανθρώπους και να συζητήσει τα προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο που η μοναξιά κινητοποιεί ακόμη περισσότερο αυτές τις διαδικασίες, που ένα μέρος των ατόμων που φτάνουν στα άκρα είναι μόνοι τους».

Βαφτίζουν τις αυτοκτονίες ατύχημα!

Το πρόβλημα της αυτοκτονίας δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά ευρωπαϊκό. Όπως τονίζει ο πρόεδρος της «Κλίμακας»: «Καθημερινά είναι σα να πέφτει στο κενό ένα Μπόινγκ με 480-500 επιβάτες. Κι αυτοί είναι οι άνθρωποι που αυτοκτονούν, οι οποίοι είναι περισσότεροι ακόμη και από τους δολοφονηθέντες. Είναι πολύ μεγάλο το νούμερο και δεν έχει δοθεί η σημασία που πρέπει».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, η μεγαλύτερη αύξηση αυτοκτονιών στην Ελλάδα παρατηρήθηκε στις περιφέρειες Θεσσαλονίκης, Θεσσαλίας και Βορείου Αιγαίου. Στην Θεσσαλονίκη το 2009 έγιναν 55 απόπειρες ή τετελεσμένες πράξεις αυτοκτονίας, την επόμενη χρονιά 98 και άλλες 97 το 2011. Στην Θεσσαλία το 2009 έγιναν 32 απόπειρες ή τετελεσμένες πράξεις αυτοκτονίας, 56 σημειώθηκαν το 2010 και 46 το 2011, ενώ στο Βόρειο Αιγαίο υπερδιπλασιάστηκαν ανάμεσα στο 2009 και στο 2010. Στην Αττική το 2009 έγιναν 158 απόπειρες ή τετελεσμένες πράξεις αυτοκτονίας, το 2010 αυξήθηκαν κατά 20 φθάνοντας στις 178, ενώ και το 2011 αυξήθηκαν πάλι κατά 20 φθάνοντας στις 198.

Είναι όμως αυτά τα στοιχεία πραγματικά ή είναι πολλές και οι αυτοκτονίες που καλύπτονται από τους συγγενείς και παρουσιάζονται ως ατύχημα; Όπως εξηγεί ο Κυριάκος Κατσαδώρος: «Το 2009 καταγράψαμε περίπου 400 αυτοκτονίες, που ήταν αυξημένες κατά 15% από το 2008. Είναι πολλές οι αυτοκτονίες που εμείς τις γνωρίζουμε, αλλά δεν είναι καταγεγραμμένες στην Στατιστική υπηρεσία. Είτε οι γιατροί δεν τις αναφέρουν έτσι, είτε οι συγγενείς φοβούνται και δεν τις καταμαρτυρούν ως αυτοκτονίες. Ακούμε ότι κάποιος έπεσε με το αυτοκίνητο του στη θάλασσα και πνίγηκε ή ότι ήπιε κατά λάθος κάποιο φάρμακο ή εκπυρσοκρότησε το όπλο του, ενώ επρόκειτο για αυτοκτονία. Εμείς γνωρίζουμε αυτά τα περιστατικά γιατί τα παρακολουθούμε και είναι εντυπωσιακό πως διαστρεβλώνονται και τα νούμερα φαίνονταν πάντα πολύ μικρά στην Ελλάδα. Ξέρετε τι μεγάλο πλήγμα σε μια οικογένεια είναι να αυτοκτονήσει ένα άτομο; Από μία αυτοκτονία υποφέρουν τουλάχιστον 7-12 άτομα μέσα από την οικογένεια. Κι έχουμε ήδη ξεκινήσει να μπαίνουμε στη διαδικασία να προσεγγίζουμε και να θεραπεύουμε τα άτομα, που βιώσαν ένα τέτοιο περιστατικό στο οικογενειακό τους περιβάλλον». Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι η εκκλησία μας αρνείται να προχωρήσει σε θρησκευτική κηδεία, όταν πρόκειται για αυτοκτονία κι αυτό είναι ένα ακόμη πρόβλημα για την οικογένεια του αυτόχειρα. Όπως τονίζει όμως ο κύριος Κατσαδώρος: «Η εκκλησία έχει διαφοροποιήσει τη στάση της τα τελευταία χρόνια. Θυμάμαι πριν από τρία χρόνια είχαμε κάνει μια παρέμβαση στις Μικρές Κυκλάδες κι αυτό ήταν ένα από τα θέματα που θίξαμε. Ο Μητροπολίτης και οι ιερείς κατανόησαν το πρόβλημα και κατάλαβαν πια ότι δεν είναι ο σατανάς ή κάτι άλλο που ωθεί έναν άνθρωπο στην αυτοκτονία. Η πράξη του αυτή έχει να κάνει με μια συγκεκριμένη αρρώστια που τον ωθεί στα άκρα. Το θετικό είναι ότι σιγά-σιγά αρχίζει και διαφοροποιείται ακόμη και η θέση της εκκλησίας».

Θάρρος ή δειλία;

Γιατί όμως ένας άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί στην αυτοκτονία και είναι μια θαρραλέα πράξη ή δηλώνει δειλία; «Δεν θα ήθελα να το χρωματίσω», απαντά ο Κυριάκος Κατσαδώρος. «Σκεφτείτε ότι έχετε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα, τόσο μεγάλο που ζείτε μέσα σε ένα μαύρο δωμάτιο που σας πιέζει και κάποια στιγμή βλέπετε μια μικρή οπή, από την οποία μπαίνει λίγο φως. Αυτή η οπή έχει ένα κάνει με την αυτοκτονία. Ξέρετε ότι αν θα πάτε εκεί μπορείτε να γλιτώσετε από όλο αυτό περνάτε. Δεν ξέρω αν είναι θάρρος ή δειλία, είναι όμως σίγουρα μια αδυναμία στην οποία φτάνουν συγκεκριμένες προσωπικότητες που είναι ευάλωτες. Δεν μπορεί να αυτοκτονήσει ο οποιοσδήποτε, όσο και αν πιεστεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι και κάποιοι άνθρωποι δεν θα φτάσουν στα άκρα αν πιεστούν με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Ο καθένας μας έχει μάθει να αντιδρά στα στρεσογόνα γεγονότα και να τα διαχειρίζεται με το δικό του τρόπο».